Fragment homilii wygłoszonej w Środę Popielcową przez ks. Ireneusza Kuleszę, proboszcza par. katedralnej w Łodzi:
Homilia wygłoszona w Środę Popielcową przez o. Krzysztofa Pałysa OP:
W pierwszych wiekach chrześcijaństwa przygotowanie do zmartwychwstania trwało jedynie 40 godzin. Później, aż do wieku V ten czas zajmował tydzień. Św. Atanazy z Aleksandrii w swoim liście na Wielkanoc 334 roku wspomina już o poście trwającym czterdzieści dni. Tę tradycję potwierdza zarówno Egeria jak i Cyryl Jerozolimski. Post zaczynał się wtedy w 6 niedzielę przed Wielkanocą. W kościele zachodnim nie poszczono w niedziele, a na Wschodzie - w sobotę i niedzielę. W związku z tym od 1570 roku początek Wielkiego Postu ustanowiony został na środę.
Tradycyjny w Środę Popielcową obrzęd posypania głowy popiołem znany był już w starożytnym Egipcie i w Grecji, ale też w judaizmie (np. w Księdze Jonasza czy Joela). Oznaczał żałobę i pokutę. Liturgiczna adaptacja tego zwyczaju pojawia się dopiero w VIII w. Pierwsze świadectwa o święceniu popiołu pochodzą z X w., a w następnym stuleciu papież Urban II wprowadził ten zwyczaj jako obowiązujący w całym Kościele. Z tego też czasu pochodzi zwyczaj, że popiół do posypywania głów wiernych pochodził z palm poświęconych w Niedzielę Palmową poprzedzającego roku.
Obrzędowi posypania głów popiołem towarzyszą w Wielką Środę słowa: "Pamiętaj, że jesteś prochem i w proch się obrócisz" albo "Nawracajcie się i wierzcie w Ewangelię".
O znaczeniu tego gestu mówi Radiu Plus łódzki jezuita, o. Jacek Granatowski:
{{audio:phpiAGqfR.mp3:Jezuita+Jacek+Granatowski+o+posypaniu+g%B3%F3w+popio%B3em}}
Okresy i dni pokuty są w Kościele katolickim specjalnym czasem ćwiczeń duchowych, liturgii pokutnej, pielgrzymek o charakterze pokutnym, dobrowolnych wyrzeczeń (post, jałmużna), braterskiego dzielenia się z innymi, m.in. poprzez inicjowanie dzieł charytatywnych i misyjnych. Z liturgii znika radosne "Alleluja" i "Chwała na wysokości Bogu", a kolorem szat liturgicznych staje się fiolet.
Wielki Post jest także okresem przygotowania katechumenów do chrztu.