W przeddzień 60. rocznicy ogłoszenia deklaracji Nostra Aetate w Wyższym Seminarium Duchownym w Łodzi odbyła się międzynarodowa konferencja poświęcona jej znaczeniu i aktualności. Dokument Soboru Watykańskiego II z 1965 roku na nowo zdefiniował relacje Kościoła katolickiego z religiami niechrześcijańskimi, otwierając drogę do dialogu i wzajemnego szacunku.
Otwarcia spotkania dokonał metropolita łódzki kard. Grzegorz Ryś, który przypomniał, że Nostra Aetate nie jest jedynie znakiem aggiornamento — zewnętrznej reformy Kościoła — ale przede wszystkim wezwaniem do nawrócenia: „To nawrócenie od wojen, przemocy i okrucieństwa – na drogę dialogu, spotkania i budowania wspólnoty. To nawrócenie od idolatrii do wiary.” Kardynał podkreślił też, że duch tego dokumentu był obecny w historii Łodzi już na początku XX wieku – w osobie pierwszego biskupa diecezji, Wincentego Tymienieckiego, który „o pół wieku wyprzedził Nostra Aetate”, ciesząc się szacunkiem zarówno wśród katolików, jak i Żydów oraz protestantów.
Pierwsze wystąpienie konferencji, zatytułowane „60 lat po Nostra Aetate. Rozeznawanie przeszłości i marzenia o przyszłości”, zostało przedstawione z dwóch perspektyw – żydowskiej i chrześcijańskiej – przez rabina Davida Sandmela i bp. Étienne’a Vetö. Prelegenci w wystąpieniach ukazali, jak przełomowy dokument Soboru Watykańskiego II wciąż inspiruje do dialogu, pojednania i duchowej odnowy.
Rabin David Sandmel, wieloletni uczestnik dialogu żydowsko-chrześcijańskiego i przedstawiciel Międzynarodowej Rady Chrześcijan i Żydów, podkreślił ogromne znaczenie deklaracji Nostra Aetate dla relacji między Kościołem katolickim a wspólnotą żydowską. Przypomniał, że dokument Soboru Watykańskiego II „otworzył szeroko okna Kościoła”, rozpoczynając nowy etap wzajemnego szacunku i współpracy między religiami. – To była prawdziwa rewolucja duchowa – zerwanie z wiekami nieufności i początek przyjaźni – mówił rabin. Zaznaczył również, że dzięki Nostra Aetate i późniejszym dokumentom Stolica Apostolska stała się jednym z głównych promotorów dialogu religijnego na świecie. Wskazał na symboliczne gesty papieży – wizyty w synagogach, spotkania w Asyżu czy podpisanie przez papieża Franciszka i wielkiego imama Al-Azhar Ahmada Al-Tayyeba Dokumentu o braterstwie ludzkim dla pokoju światowego i współistnienia. Swoje wystąpienie Rabin zakończył osobistym świadectwem, pokazując, jak zmieniły się relacje żydowsko-katolickie na przestrzeni trzech pokoleń jego rodziny – od strachu przed duchowieństwem po przyjaźń i współpracę. – To, co dla mojego dziadka było nie do pomyślenia, dla mnie jest codziennością – podkreślił. W dalszej części spotkania głos zabrał bp Étienne Vetö, który zaznaczył, że Nostra Aetate była początkiem duchowego nawrócenia Kościoła – przejścia „od nauczania pogardy do nauczania szacunku”. Wskazał, że wspólne spotkanie chrześcijan i Żydów, niegdyś niewyobrażalne, jest dziś owocem działania Ducha Świętego. – Kościół czerpie soki z żywego korzenia Izraela – nie może istnieć bez niego, tak jak gałąź nie może żyć bez drzewa – przypomniał Biskup.
W drugim panelu konferencji „Dlaczego nie wiemy, czego nie wiemy?” prelegenci podkreślili różne aspekty związane z relacjami, postawami, a także świadomością społeczną o historii i społeczności żydowskiej. Prof. Kaźmierska zwróciła uwagę na ograniczoną wiedzę młodzieży o Żydach i jej znaczenie w kształtowaniu postaw wobec tej społeczności. Prof. Szaynok przedstawiła historyczny kontekst implementacji dokumentu, wskazując zarówno sukcesy w kształtowaniu postaw wobec Żydów, jak i braki w edukacji oraz w reagowaniu na antysemityzm. Z kolei prof. Sułek podkreślił psychologiczne uwarunkowania postaw, wskazując na rolę stereotypów, obcości i wydarzeń symbolicznych, a także na znaczenie wychowania do ogólnej życzliwości i pamięci historycznej w trwałym przeciwdziałaniu uprzedzeniom. Wspólnie wskazali, że efektywna zmiana społeczna wymaga pracy łączącej edukację i kształtowanie postaw opartych na empatii i świadomości historycznej.
Podczas konferencji zaprezentowano publikację „Kościół Katolicki ‘naszych czasów’ wobec Żydów i judaizmu. Dokumenty Stolicy Apostolskiej (1965–2015) i komentarze”, wydaną z inicjatywy Komitetu Episkopatu Polski ds. Dialogu z Judaizmem. Publikacja gromadzi kluczowe teksty Magisterium Kościoła dotyczące relacji z judaizmem, opatrzone komentarzami czterech znawców tematu: ks. prof. Mirosława Wróbla, ks. prof. Alfreda Wierzbickiego, ks. prof. Andrzeja Perzyńskiego oraz prof. Sławomira Jacka Żurka. W trakcie panelu prowadzonego przez prof. Jana Grosfelda prelegenci dzielili się osobistymi doświadczeniami i refleksjami nad rozwojem nauczania Kościoła wobec Żydów. Wskazywali, że chrześcijańska tożsamość nie może być właściwie rozumiana bez zakorzenienia w judaizmie, który pozostaje żywym źródłem wiary. Podkreślano również znaczenie najnowszych dokumentów Stolicy Apostolskiej – odrzucających teologię zastępstwa, uznających trwałość przymierza Boga z Izraelem i wzywających do pogłębionego dialogu opartego na wzajemnym szacunku.
Zwieńczeniem konferencji była wspólna modlitwa i medytacja prowadzona przez kard. Grzegorza Rysia oraz rabina Dawida Szychowskiego, którym towarzyszył chór i orkiestra Drogi Neokatechumenalnej. Punktem wyjścia ich rozważań stała się historia Jakuba i Ezawa – opowieść o braterstwie, rywalizacji i pojednaniu. Rabin Szychowski, interpretując ten tekst w duchu żydowskiej tradycji, mówił o napięciu między narodami i cywilizacjami, które – mimo różnic – mają wspólne korzenie i wspólnego Ojca. Z kolei kard. Ryś podkreślił, że pełne pojednanie jest możliwe wtedy, gdy człowiek potrafi „zobaczyć twarz Boga w twarzy brata” i przyjąć własne błogosławieństwo bez zazdrości i uprzedzeń. Wspólna medytacja stała się symbolem tego, co rozpoczęło się wraz z Nostra Aetate – drogi od nieufności do spotkania, od lęku do wzajemnego szacunku, od rywalizacji do braterstwa.
Organizatorami konferencji była Archidiecezja Łódzka we współpracy z Komitetem ds. Dialogu z Judaizmem Konferencji Episkopatu Polski.
Wszystkie nagrania z konferencji "60 lat po Nostra Aetate 1965-2025 Ewaluacja i marzenia." można znaleźć poniżej, a także na kanale YouTube Archidiecezji Łódzkiej.
- Powitanie i wprowadzenie - kard. Grzegorz Ryś
-
60 lat po Nostra Aetate. Rozeznawanie przeszłości i marzenia o przyszłości.
- 60 lat po Nostra Aetate. Dlaczego nie wiemy czego nie wiemy?
-
Medytacja Słowa Bożego i wspólna modlitwa