Szczegółowe ustalenia dotyczące sprawowania Eucharystii

Celem odnowy liturgii jest prostota, ale "określone granice nie mogą być przekroczone: gdyby ktoś to uczynił, odarłby liturgię ze świętych znaków i z właściwego jej piękna" "Odnowienie obrzędów... nie może zmierzać do desakralizacji... ani nie ma być dowodem na tak zwaną sekularyzację świata" (EP 1).

"Niech leży kapłanom na sercu takie przewodniczenie sprawowaniu Eucharystii, ażeby wierni byli przekonani, że nie uczestniczą w obrzędzie ustanowionym własną powagą, lecz w publicznym kulcie Kościoła, kierowanie którym zostało powierzone przez samego Chrystusa apostołom i ich następcom" (EM 45).

milczenie

Milczenie jest "częścią akcji liturgicznej" (OWMR 23).
Daje ono możność "wniknięcia w swoje wnętrze, krótkiej medytacji tego, co usłyszał, lub skierowania do Boga w swoim sercu uwielbienia i modlitwy" (EP 1973 18).
"Po wezwaniu do aktu pokutnego i po wezwaniu Módlmy się należy zachować chwilę milczenia tak długą, aby wierni mogli obudzić akt skruchy lub skupić się na modlitwie. Ponadto należy dążyć do zachowania milczenia po czytaniach lub po homilii, a zwłaszcza po Komunii św." (KEP 1987 30).

Klękanie przed Najświętszym Sakramentem

"W czasie Mszy przyklęka się trzy razy: po podniesieniu hostii, po podniesieniu kielicha i przed Komunią. Jeśli w prezniterium jest tabernakulum z Najśw. Sakramentem, wtedy przyklęka się także przed Mszą i po Mszy oraz gdy się przechodzi przed Najśw. Sakramentem" (OWMR 232).

Koncelebra

"Zachęca się kapłanów, by koncelebrowali Msze św., kiedy nie mają obowiązku odprawiania pojedynczo" (KEP 1987 32).
"Teksty przeznaczone do wspólnego odmawiania [w modlitwie eucharystycznej] przez wszystkich koncelebrujących, koncelebransi mają odmawiać głosem przyciszonym, aby można było wyraźnie słyszeć głos celebransa głównego" (OWMR 170).

"Jeśli Komunia koncelebransów odbywa się przez zanurzenie, celebrans główny spożywa Ciało i Krew Pana w zwykły sposób" (OWMR 206).
"Przed odejściem wszyscy składają należną cześć ołtarzowi. Natomiast celebrans główny ze czcią całuje ołtarz" (OWMR 208).

o b r z ę d y_ w s t ę p n e

Obrzędom wstępnym kapłan przewodniczy od miejsca przewodniczenia. (Mszał rzymski dla diecezji polskich, 2*)
"Po pozdrowieniu ludu kapłan lub ktoś odpowiedni spośród usługujących może w bardzo zwięzłych słowach wprowadzić wiernych w treść Mszy danego dnia. Następnie kapłan wzywa do aktu pokuty ..." (OWMR 29).
"Wprowadzenie do liturgii danego dnia ma być zawsze" (KEP 1980 I).
Należy zachować "dłuższe milczenie po wezwaniu do aktu pokuty" (KEP 1980 V).
"Celebrans może układać wezwania do trzeciej formuły aktu pokuty na wzór wezwań umieszczonych w Mszale. Wezwania te powinny zawierać wspomnienie dziejów zbawienia i wyrażać skruchę" (KEP 1980 IV).
"W niedziele przynajmniej na jednej Mszy świętej po wejściu powinno się odbyć pokropienie wodą święconą" (KEP 1980 VI).
"Wprowadzenie do poświęcenia wody może kapłan sformułować osobiście" (KEP 1980 I).

kolekta

"...kapłan wzywa lud do modlitwy; wszyscy razem z kapłanem trwają przez chwilę w milczeniu, aby uświadomić sobie, że stoją w obecności Boga i by w modlitwie osobistej wypowiedzieć swoje prośby" (OWMR 32).

L i t u r g i a_ S ł o w a

"Kapłan może wprowadzić w zwięzłych słowach do liturgii słowa" (OWMR 11)
"W czasie sprawowania Mszy świętej z ludem czytania należy wykonywać zawsze z ambony" (WL 16)
"Jest rzeczą wskazaną, aby pozdrowienie, zapowiedź tytułu Słowa Ewangelii według świętego N. oraz aklamacja Oto słowo Pańskie na końcu były śpiewane, by zgromadzenie mogło również odpowiedzieć śpiewem, choćby ewangelia była tylko czytana" (WL 18)
"Pozostałe czytania, jeśli to możliwe, winny być powierzone lektorowi lub innym osobom świeckim przygotowanym duchowo i technicznie" (ID 2)
"W czasie Mszy odprawianych z udziałem ogółu wiernych czytania poza Ewangelią winni wykonywać odpowiednio przygotowani lektorzy: chłopcy lub mężczyźni... W wypadkach szczególnych funkcję lektora i psałterzysty może pełnić kobieta, wykonując czytania i śpiewy z miejsca głoszenia słowa Bożego" (KEP 1987 23; zmiana w stosunku do OWMR 70)
"Psalm responsoryjny stanowi integralną część liturgii słowa... Nie wolno zastępować go pieśnią" (KEP 1987 21)

"Homilia stanowi część liturgii.... Ma to być albo wykład ujmujący pewien aspekt czytań Pisma św., albo wyjaśnienie innego tekstu, zaczerpniętego z części stałych czy też własnych Mszy z dnia, z uwzględnieniem obchodzonego misterium bądź szczególnych potrzeb słuchaczy" (OWMR 41)
"Kapłan celebrujący wygłasza homilię przy krześle, stojąc lub siedząc, albo na ambonie" (WL 26)
Można zachować chwilę milczenia po homilii (KEP 1980 V)

Modlitwa powszechna

"Zadaniem celebransa jest kierować modlitwą, wezwać do niej wiernych w zwięzłych słowach i zakończyć modlitwą końcową. Intencje niech podaje diakon, kantor, czy też ktoś inny. (OWMR 47)
Odczytywanie intencji "może być zlecone jednemu albo wielu uczestnikom Mszy świętej" (EP 3g)
"Celebrans kieruje modlitwą powszechną stojąc przy krześle w miejscu przewodniczenia, intencje zaś wypowiada się z ambony. Zgromadzeni wierni uczestniczą w modlitwie w postawie stojącej, wypowiadając lub śpiewając wspólnie wezwanie po z wygłoszonych intencji albo modląc się w ciszy." (WL 31)
"Należy docenić bardzo modlitwę powszechną, przez którą wspólnota daje w pewien sposób odpowiedź na słowo Boże wyłożone i przyjęte. Dla osiągnięcia jej skuteczności należy zatroszczyć się o to, ażeby do próśb zanoszonych w różnych potrzebach całego świata włączyć prośby związane z konkretnym zgromadzeniem, korzystając roztropnie z wolności w ich układaniu, zgodnie z naturą tej modlitwy (EP 16)
"Wezwań modlitewnych nie może być więcej niż sześć" (KEP 1980 VIII)

L i t u r g i a_ e u c h a r y s t y c z n a

"Dobrze jest, gdy chleb i wino podają wierni" (OWMR 49)
"...pieniądze lub inne dary ... umieszcza się w odpowiednim miejscu, lecz poza stołem eucharystycznym" (OWMR 49)
"Zaleca się procesję z darami, w czasie której wierni powinni przynieść chleb i wino potrzebne do eucharystycznej Ofiary. Godny upowszechnienia jest zwyczaj przynoszenia do ołtarza hostii i wina przez wiernych, w których intencji odprawia się Msza święta". (KEP 1987 24)
Kapłan może sformułować wprowadzenie do modlitwy eucharystycznej - przed prefacją (OWMR 11). "W takim wprowadzeniu przedłoży wiernym racje, dla których składamy Bogu dziękczynienie..." (EP 8)
"Wprowadzanie zmian w modlitwach eucharystycznych zatwierdzonych przez Kościół albo stosowanie innych modlitw ułożonych prywatnie jest bardzo poważnym nadużyciem" (ID 5).
Należy korzystać na zmianę z wszystkich czterech Modlitw eucharystycznych (KEP 1980 IX)
Cztery aklamacje po przeistoczeniu "należy stopniowo wprowadzać w życie " (KEP 1987 15)
Amen na zakończenie modlitwy eucharystycznej "winno być dowartościowane za pomocą śpiewu, ponieważ jest ono ze wszystkich Amen we Mszy świętej najważniejsze" (ID 4)

Można osobiście sformułować zachętę do Ojcze nasz (KEP 1980 I).

znak pokoju

"Znakiem pokoju jest ukłon w stronę najbliżej stojących uczestników Mszy świętej. W małych grupach znakiem pokoju może być podanie ręki. Zgromadzenie nie wypowiada żadnej aklamacji. Tam, gdzie taki zwyczaj wprowadzono, należy go zaniechać. Duchowieństwo przekazuje sobie znak pokoju w sposób dotychczasowy" (KEP 1987 25)
Przekazywanie znaku pokoju nie jest obrzędem obowiązującym, lecz zależnym od okoliczności" (KEP 1980 XI)

łamanie Chleba

"Chleb eucharystyczny... powinien być tak sporządzony, aby kapłan w czasie Mszy z ludem mógł rzeczywiście przełamać hostię na kilka części i rozdzielić przynajmniej niektórym wiernym" (OWMR 283)

Komunia św.

"Zaleca się usilnie ów doskonalszy sposób uczestniczenia we Mszy świętej, który polega na tym, że po Komunii kapłana wierni przyjmują Ciało Pańskie z tej samej ofiary" (KL 55).
"Obecność ta [Chrystusa] jest owocem konsekracji i jako taka winna się okazać" (Komunia święta i kult tajemnicy Eucharystii poza Mszą świętą. Wprowadzenie teologiczne i pastoralne, 6)
"Ażeby zaś, również przez znaki zewnętrzne, Komunia św. lepiej ujawniała uczestnictwo w Ofierze, która aktualnie jest sprawowana, należy się troszczyć, ażeby wierni mogli ją przyjąć w Hostiach konsekrowanych w tej samej Mszy św." (EM 31)

Komunii świętej udziela się przez podanie Hostii wprost do ust. Wierni przyjmują Komunię świętą w postawie klęczącej. Mogą również stać, gdy przemawiają za tym szczególne okoliczności. Jeżeli udziela się Komunii świętej pod dwiema postaciami, przyjmujący ją stoją. W czasie procesji do Komunii świętej należy troszczyć się o zachowanie wzorowego porządku" (KEP 1987 27)

Śpiew po Komunii stanowi "obrzęd, czyli samoistną czynność liturgiczną" (OWMR 17).
"Zaleca się chwilę milczenia po Komunii św (KEP 1980 V).
"...zaleca się wszystkim, którzy posilili się Komunią św., ażeby przez pewien czas trwali na modlitwie (EM 38)
Puryfikacja winna się odbywać "w miarę możliwości na kredensie" (OWMR 238)

O b r z ę d y _ z a k o ń c z e n i a

"Przed rozesłaniem wiernych kapłan może swoim słowem zakończyć całą akcję liturgiczną" (OWMR 11)
Może "przypomnieć główną myśl liturgii dnia". (KEP 1980 I).
Udzielanie uroczystych błogosławieństw "powinno się stać normalną praktyką w niedziele, uroczystości, święta i w Mszach obrzędowych" (KEP 1987 16)


Wykaz skrótów

EM - Kongregacja Obrzędów, Instrukcja o kulcie tajemnicy eucharystycznej Eucharisticum Mysterium (25. 05. 1967)
EP - Kongregacja Kultu Bożego, Okólnik na temat modlitw eucharystycznych Eucharistiae participationem (27.04.1973)
ID - Kongregacja Sakramentów i Kultu Bożego, Instrukcja o pewnych normach dotyczących kultu tajemnicy eucharystycznej Inaestimabile donum (03.04.1980)
KEP 1987 - Instrukcja Episkopatu Polski dla duchowieństwa w związku z wydaniem nowego Mszału ołtarzowego (11. 03. 1987)
KL - Sobór Watykański II, Konstytucja o Liturgii św Sacrosanctum Consilium
LI - Kongregacja Kultu Bożego, III Instrukcja wykonawcza do Konstytucji o Liturgii św. Liturgicae instaurationes (05. 09. 1970)
OWMR - Ogólne Wprowadzenie do Mszału Rzymskiego (1969)
KEP 1980 - Przepisy wykonawcze Konferencji Episkopatu Polski do Instrukcji Inaestimabile donum (11.12.1980)
WL - Wprowadzenie teologiczno-pastoralne do Lekcjonarza mszalnego, wyd. II (1981)

ks. Sławomir Sosnowski